Sarua sapertos tata bahasa Indonesia, basa Sunda oge ngabogaan imbuhan (afiks). Di handap ieu awalan (prefiks) dina basa Sunda
1. ba-
Pungsina ngabentuk kecap pagawean anu hartina 'nglakukeun"
Conto:
Manéhna rék balayar deui minggu hareup.
2. barang-
Pungsina ngabentuk kecap pagawean nu hartina 'ngalakukeun pagawean nu henteu tangtu/teu jelas objekna.'
Conto:
Eta si Gembul kabeukina téh barang dahar wé.
3. di-
Pungsina ngabentuk kecap pagawean nu hartina 'maké'
Conto:
Adi kuring keur dibaju.
Hrti lainna
- Ngalakukeun
Conto:
Mang Endin keur digawé
- ngaluarkeun
Conto:
Piriwit disada.
- kena ku pagawéan
Lokét dicokot tina jero lomari
- pagawéan nu/maké
Conto:
Ban motor nu kempés téh dikompa ku Mang Udung.
- dijieun jadi
Conto:
Ieu pager imah diruksak ku saha?
- dibéré
Conto:
Hasil ulangan téh keur dipeunteun ku guru.
4. ka-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'teu ngahaja'
Conto:
HP katincak ku aki.
Hrti lainna:
- kena ku pagawéan di...
Conto:
Bangsat téh katewak ku pulisi tadi peuting.
- bisa di-...-keun
Conto:
Kajadian éta téh bisa kagambar ku manéhna kalayan jelas.
- bisa di-...
Conto:
Akhirna, ieu barang téh bisa kaangkut ku urang.
- Hal nu aya hubungan jeung...
Manehna boga kabisa nyaéta nyanyi.
- Hal anu di-
Kahayang mah manéh tong ribut masalah kamari.
- Keuna ku
Si Odong kapélét ku Nyi Karsih.
- tahapan atawa bagian
Kuring giliran peserta katilu.
5. N- (nasal)
Imbuhan ieu ngabogaan alomorf (variasi) m-,n -, ng-, nga,-, nge, ny-
Conto:
Lamun ngadéngé lagu Sunda, Ki Lurah sok langsung ngigel.
Aturan lainna:
- m- (lamun ngagabung jeumh kecap dasar nu diawalan konsonan b jeung p)
Conto: Manéhna keur maca koran. // kecap dasar baca
- n- (lamun ngagabung jeung kecap dasar anu siswa kan ku konsonan t)
Conto: Neng Tini keur nulis di kamer. kecap dasar tulis
- ng- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan k jeung vokal)
Conto: Adi kuring keur ngorong (kecap dasar korong
- nga- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan b,d,g,h,j,,l, m, n,w jeung y)
Contoh: Anjing ngagégél ucing. kecap dasar gégél
- nge- (lamun ngagabung jeug kecap dasar nu dimimitian ku konsonan jeung hiji suku kata.)
Contoh: Bapa keur ngebor sumur. kata dasar bor
- ny- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan c jeung s)
Contoh: Orok keur nyusu ka indungna. Kecap dasar susu
6. pa-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'nu ngalakukeun'
Contoh:
Salaku pamingpin, kuduna manéhna inget ka rahayat.
Pungsina ngabentuk kecap pagawean anu hartina 'nglakukeun"
Conto:
Manéhna rék balayar deui minggu hareup.
2. barang-
Pungsina ngabentuk kecap pagawean nu hartina 'ngalakukeun pagawean nu henteu tangtu/teu jelas objekna.'
Conto:
Eta si Gembul kabeukina téh barang dahar wé.
3. di-
Pungsina ngabentuk kecap pagawean nu hartina 'maké'
Conto:
Adi kuring keur dibaju.
Hrti lainna
- Ngalakukeun
Conto:
Mang Endin keur digawé
- ngaluarkeun
Conto:
Piriwit disada.
- kena ku pagawéan
Lokét dicokot tina jero lomari
- pagawéan nu/maké
Conto:
Ban motor nu kempés téh dikompa ku Mang Udung.
- dijieun jadi
Conto:
Ieu pager imah diruksak ku saha?
- dibéré
Conto:
Hasil ulangan téh keur dipeunteun ku guru.
4. ka-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'teu ngahaja'
Conto:
HP katincak ku aki.
Hrti lainna:
- kena ku pagawéan di...
Conto:
Bangsat téh katewak ku pulisi tadi peuting.
- bisa di-...-keun
Conto:
Kajadian éta téh bisa kagambar ku manéhna kalayan jelas.
- bisa di-...
Conto:
Akhirna, ieu barang téh bisa kaangkut ku urang.
- Hal nu aya hubungan jeung...
Manehna boga kabisa nyaéta nyanyi.
- Hal anu di-
Kahayang mah manéh tong ribut masalah kamari.
- Keuna ku
Si Odong kapélét ku Nyi Karsih.
- tahapan atawa bagian
Kuring giliran peserta katilu.
5. N- (nasal)
Imbuhan ieu ngabogaan alomorf (variasi) m-,n -, ng-, nga,-, nge, ny-
Conto:
Lamun ngadéngé lagu Sunda, Ki Lurah sok langsung ngigel.
Aturan lainna:
- m- (lamun ngagabung jeumh kecap dasar nu diawalan konsonan b jeung p)
Conto: Manéhna keur maca koran. // kecap dasar baca
- n- (lamun ngagabung jeung kecap dasar anu siswa kan ku konsonan t)
Conto: Neng Tini keur nulis di kamer. kecap dasar tulis
- ng- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan k jeung vokal)
Conto: Adi kuring keur ngorong (kecap dasar korong
- nga- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan b,d,g,h,j,,l, m, n,w jeung y)
Contoh: Anjing ngagégél ucing. kecap dasar gégél
- nge- (lamun ngagabung jeug kecap dasar nu dimimitian ku konsonan jeung hiji suku kata.)
Contoh: Bapa keur ngebor sumur. kata dasar bor
- ny- (lamun ngagabung jeung kecap dasar nu dimimitian konsonan c jeung s)
Contoh: Orok keur nyusu ka indungna. Kecap dasar susu
6. pa-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'nu ngalakukeun'
Contoh:
Salaku pamingpin, kuduna manéhna inget ka rahayat.
- nu biasa dilakukeun/pagawéan
Contoh: Aki kuring patani.
- alat/nu dipaké
Conto: Mang Jaja keur nyieun panakol bedug.
- aya dina kaayaan
Conto: Kulit mulusna paantel jeung kulit kuring.
7. pada-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan yang artina 'loba kena ku pagawéan'
Conto:
Béncong nu ngaliwat téh padanyiwit balas ku gemes.
Harti lainna:
- Sarua
Conto: Abong pada beunghar, maranéhna arulin ka luar nagri unggal minggu.
8. para-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'loba'
Conto:
Parahadirin dihaturanan énggal lebet.
9. per-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'nu jadi'
Conto:
Mata beulah kénca kukurunyudan waé, pertanda naon nya?
Harti lainna:
- Hal nu dibawa ti lahir
Conto:
Kalakuan manéhna siga kitu téh da geus perwatak tuda.
10. pi-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'nu dijieun.'
Conto:
Jang Edoy ménta piwuruk ti Ustad Abdul.
Hari lainna:
- alat/perkakas (Conto: pitapak)
- ngalakukeun (Conto: pidamel)
- resep kana...(Conto: pidunya)
11. sa-
Pungsina ngabangun kecap bilangan nu hartina 'Hiji'
Conto:
Cik, kuring ménta kertas salambar!
Harti lainna:
- sarua..-nya
Conto:
Baju nu dipaké ku kuring jeung manéhna geuning samodél.
- gedéna saukuran...
Conto:
Tanah nu rék pelakkan cabé téh ukuran panjangna ngan satumbak.
- sampé...
Conto:
Cai walungan téh jerona kurang leuwih sabeuheung.
- nuduhkeun waktu
Conto:
Saencan dahar, kumaha lamun urang mandi heula?
12. sang-
Contona kecap sangigir, bakal ngabogaan harti nu mandiri lamun geus ngaliwatan proses morfologis. Contona diébéré imbukan N- (nasal), menjadi: nyangigir.
13. si-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'ngalakukeun'
Conto:
Manehna keur sisiram di kebon.
14. silih- (ngabogaan alomorf sili- jeung pili-)
pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'siling bales'
Conto dina kalimah:
Téh Nur jeung Téh Maya keur silihsiku.
(Teh Nur dan Teh Maya sedang saling menyiku.)
15. ti-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'pagawéan nu teu ngahaja.'
Conto:
Ibu Ade titajong kana batu.
Aya ogé nu pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'Dina kaayaan'
Conto:
Kamari aya budak titeuleum di walungan.
16. ting-/pating-
Pungsina ngabentuk kecap pagawéan nu hartina 'loba nu ngslakukeun'.
Conto:
Kunti-kunti tingcikikik di luhur tower BTS.
Bisa oge pungsina ngsbentuk ecap pagawéan nu hartina 'loba jeung terus-terusan dina hiji keayaan.'
Conto:
Lampu di tengah kota tingburinyay.
Wassalam
Komentar
Posting Komentar